Kalça Protezi Nedir?

Hasar görmüş kalça ekleminin yapay bir eklemle değiştirilmesidir. Kalça protezi genellikle ileri derecede kireçlenme ve kalça kırığı sonrası uygulanır. Metal, seramik veya plastikten üretilen parçalar kullanılır. Ameliyatla yerleştirilir. Ağrıyı azaltır. Hareket kabiliyetini artırır. Yaşam kalitesini yükseltir. Uzun süreli sonuçlar sağlar. Rehabilitasyon süreci önemlidir.

Kalça Protezi Hangi Durumlarda Yapılır?

Kalça eklemindeki kıkırdağın zamanla aşınması sonucu oluşan kireçlenme, en sık protez gerektiren durumdur. Bu hastalık ilerlediğinde ağrılar artar, hareket kabiliyeti azalır ve hastanın yaşam kalitesi ciddi şekilde düşer. Protez ile ağrısız ve rahat bir hareket kabiliyeti sağlanır. Bağışıklık sisteminin eklemlere saldırmasıyla gelişen romatoid artrit, kalça ekleminde iltihap ve deformasyona yol açar. Bu iltihap zamanla eklem yapısını bozar. Hastalığın kontrol altına alınamadığı ve kalça işlevinin kaybolduğu durumlarda protez gerekli hale gelir.

Kalça kemiğinde özellikle femur boynunda oluşan kırıklar, yaşlı bireylerde ciddi sakatlıklara yol açabilir. Bu tip kırıklarda kemiğin kaynaması zor ya da imkânsız hale geldiğinde, hareket kabiliyeti ve ağrısız yaşam için kalça protezi önerilir. Kalça kemiğinin baş kısmına yeterince kan gitmemesi durumunda kemik hücreleri ölür. Bu durum zamanla kemik çökmesine ve kalça ekleminin bozulmasına neden olur.

Erken evrede farklı tedaviler mümkün olsa da, ileri evrede tek çözüm kalça protezidir. Bazı bireylerde doğuştan gelen kalça eklemi bozuklukları zamanla kalça fonksiyonlarının bozulmasına yol açabilir. Erken yaşlarda fark edilmeyen bu durum, ilerleyen yıllarda ciddi ağrılara ve hareket kısıtlılığına neden olabilir. Bu gibi durumlarda protez ile kalça eklemi yeniden işlev kazanabilir. Kalça bölgesinde oluşan bazı iyi ya da kötü huylu tümörlerde kemik yapısı tahrip olabilir. Bu tür vakalarda hem tümörün temizlenmesi hem de sağlam bir kalça ekleminin oluşturulması için protez uygulanabilir. Daha önce yapılan kalça ameliyatları başarısız olmuşsa ya da protez gevşemiş, yerinden oynamışsa tekrar bir kalça protezi ameliyatı gerekebilir. Bu tür revizyon ameliyatları daha zordur ancak uzman cerrahlar tarafından başarıyla yapılabilir.

Kalça Protezi Nasıl Yapılır?

Protez kararı verilmeden önce doktor, hastanın genel sağlık durumunu, kalça ekleminin ne kadar hasarlı olduğunu ve yaşam kalitesini değerlendirir. Röntgen, MR gibi görüntüleme yöntemleri kullanılarak kalçadaki kireçlenme ya da deformasyonun seviyesi belirlenir. Ameliyat öncesi kan tahlilleri, EKG ve anestezi değerlendirmesi yapılır. Hastaya ameliyat süreci, riskler ve iyileşme dönemi hakkında detaylı bilgi verilir. Aynı zamanda hastaya kan sulandırıcı ilaçlar ve enfeksiyon önleyici tedavi başlanabilir.

Ameliyat günü geldiğinde, hasta genellikle belden aşağısı uyuşturulan (spinal) ya da genel anestezi altında ameliyata alınır. Hangi yöntemin kullanılacağına doktor ve anestezi uzmanı birlikte karar verir. Cerrah, kalçanın yan veya arka kısmından yaklaşık 10-15 cm uzunluğunda bir kesi yapar. Hasarlı olan kalça kemiği ve kıkırdak dokular özel aletlerle dikkatlice çıkarılır. Eklem bölgesi tamamen temizlenir. Uyluk kemiğinin (femur) üst kısmına ve leğen kemiğinin iç kısmına uygun boyutlardaki yapay protez parçaları yerleştirilir. Bu parçalar titanyum veya seramik gibi vücuda uyumlu malzemelerden yapılmıştır. Protezler ya çimento ile sabitlenir ya da kemiğe tutunması için özel kaplamalı olarak yerleştirilir.

Kalça protezi yerleştirilmesinden sonra cerrah, kalçanın hareket açıklığını ve protezin uyumunu test eder. Her şey normalse kesi kapatılır. Kaslar, cilt ve deri altı tabakalar sırasıyla dikilir. Bandaj uygulanır. Hastalar genellikle 3-5 gün hastanede kalır. Fizik tedavi süreci hemen başlar ve hastaya baston ya da yürüteçle yürümesi öğretilir. Ağrı kontrolü, enfeksiyon önleme ve kan pıhtılaşmasını engelleyen tedaviler uygulanır. Ameliyat sonrası düzenli egzersiz ve fizik tedavi ile kaslar güçlendirilir. İlk haftalarda dikkatli olunmalı, çömelme ve ani hareketlerden kaçınılmalıdır. Tam iyileşme süreci genellikle 2-3 ay sürer.

Kalça Protezi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Ameliyat sonrası kalçanın yanlış bir pozisyonda zorlanması çıkık riskini artırır. Özellikle ilk 6-8 hafta boyunca dizleri kalça seviyesinden yukarı kaldırmamak, bacak bacak üstüne atmamak ve ayakta dururken aşırı öne eğilmemek gerekir. Tuvalet kullanımı ve oturma pozisyonlarında yükseklik ayarlaması yapılmalı, alçak sandalyelerden kaçınılmalıdır. Hekiminiz veya fizyoterapistiniz tarafından verilen egzersizleri aksatmadan ve düzenli şekilde yapmak, protezin etrafındaki kasların güçlenmesine yardımcı olur. Bu, yürüyüş kabiliyetinin geri kazanılmasını ve denge sağlamayı kolaylaştırır.

Egzersizler genellikle ilk günlerden itibaren başlar ve aşamalı olarak artırılır. İyileşme süresince denge kaybını önlemek için yürüteç veya baston gibi yardımcı yürüme araçları kullanılmalıdır. Gereksiz zorlamalardan kaçınılmalı, özellikle ilk haftalarda yardımsız yürümeye çalışılmamalıdır. Ameliyat bölgesinin temiz ve kuru tutulması çok önemlidir. Dikişler iyileşene kadar pansuman düzenli yapılmalı, doktor önerisi olmadan bölge ıslatılmamalıdır.

Ateş, kızarıklık, akıntı gibi enfeksiyon belirtileri fark edilirse vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır. Kalça protezi ameliyatı sonrasında en ciddi risklerden biri derin ven trombozu yani toplardamarda kan pıhtısı oluşumudur.Bunun önüne geçmek için doktor tarafından verilen kan sulandırıcı ilaçlar düzenli olarak alınmalı ve uzun süre hareketsiz kalmaktan kaçınılmalıdır. Merdiven inip çıkarken dikkatli olunmalı, mümkünse ilk haftalarda yardım alınmalıdır. Yer seviyesindeki cisimleri almak için öne doğru eğilmekten kaçınılmalı, uzatma aparatları kullanılmalıdır. Yatak yüksekliği, kalça seviyesini aşmayacak şekilde olmalı ve sert bir zemin tercih edilmelidir. Yan yatarken bacak arasına yastık koymak kalça protezini korumaya yardımcı olur. Otururken kalça 90 dereceyi geçmemelidir. İlk birkaç hafta boyunca araç kullanmak önerilmez.

Uzun yolculuklarda hareketsiz kalmak kan dolaşımını olumsuz etkiler. Seyahat gerekiyorsa her 1-2 saatte bir kalkıp yürümek faydalı olur. İyileşme sürecinde dengeli beslenmek, kemik ve kas sağlığı için önemlidir. Aşırı kilo proteze ek yük bindirerek ömrünü kısaltabilir. Protein, kalsiyum ve D vitamini açısından zengin besinler tercih edilmelidir. Ameliyat sonrası düzenli kontroller, protezin yerinde durup durmadığını ve iyileşmenin sağlıklı ilerleyip ilerlemediğini gözlemlemek açısından kritiktir. Radyolojik takipler ve fiziksel değerlendirmeler zamanında yapılmalıdır.